Türkiye’de 80’in üzerinde değişik yapıda, 120’nin üzerinde değişik renk ve desende mermer rezervi belirlenmiştir. Ayrıca atölye, dernek, fabrika, ocak, makina imalat, ihracat ve ithalat, sarf malzeme ve ekipman üretimi, satış, pazarlama olmak üzere yüzlerce firmada onbinlerce kişi bu sekörden geçimini sağmaktadır. Bu sebeple bu yazıda, ülkemiz açısından çok önemli olan bu sektörde kullanılan makinalara bir göz atalım.
Doğal taş sektöründe dünyanın en önemli fuarlarından biri olan “Marble İzmir Uluslararası Doğaltaş ve Teknolojileri Fuarı”, 30 Mart-02 Nisan 2022 tarihleri arasında kapılarını güzel şehrimiz İzmir’de, 27. kez tüm dünyaya açıyor olacak. Yüzlerce çeşit doğal taş, mermer uygulamasına özel iş makinaları, ataşmanlar ve ekipmanlar da bu fuarda tabi ki yerini alacak. Biz de doğal olarak bu yılın ve ayın en önemli etkinliği olan 27. İzmir Mermer Fuarı için mermer uygulamasında kullanılan makinalarda bulunması gereken özellikler ile ilgili bir yazı hazırlamak istedik. Gelin hep birlikte bu özelliklere teknik bir bakış açısı ile göz atalım.
Başlamadan önce önemli bir gerçeği hatırlayalım:
MTA raporlarına göre Türkiye, 5 milyar m³ mermer rezervi (görünür+muhtemel+mümkün) ile dünya mermer potansiyelinin %40’ına sahiptir. Toplam rezervi 13.9 milyar ton (yaklaşık 5,1 milyar m³) olan Türkiye’nin, 1,6 milyar ton civarındaki görünür rezervi, bugünkü temposuyla, dünya tüketimini 80 yıl karşılayabilecek düzeydedir. Türkiye’de 80’in üzerinde değişik yapıda, 120’nin üzerinde değişik renk ve desende mermer rezervi belirlenmiştir. Ayrıca atölye, dernek, fabrika, ocak, makina imalat, ihracat ve ithalat, sarf malzeme ve ekipman üretimi, satış, pazarlama olmak üzere yüzlerce firmada on binlerce kişi bu sektörden geçimini sağmakta ve ülkemize katma değer oluşturmaktadır. Bu sebeple ülkemiz açısından çok önemli bir sektördür. Mermer ocaklarının %90’ı Ege ve Akdeniz bölgelerinde yoğunlaşmıştır. (tr.wikipedia.org)
Paletli ekskavatörler
Paletli ekskavatörler mermer uygulamasında kullanılan makina gruplarından biridir. Özellikle 70,60,50,40 ton sınıfı paletli ekskavatörler büyük mermer bloklarının ana kademeden ayrılıp zemine yıkılması, itilmesi, çekilmesi işleminde gereklidir. Daha küçük tonaj sınıfları olan 35-30 ton ekskavatörler ise kırıcı ile kullanılarak ana operasyona yardımcı olurlar.
Paletli ekskvatörler kova-kırıcı-riper-panter gibi mermere özel ataşmanlar kullandıkları ve bu ataşmanları birbiri arasında sık değiştirdikleri için her mermer ekskavatöründe olmaz olmaz opsiyonların başında bir ataşman braketi, quick coupler bağlantısı ve hattı gelir. Panter ataşmanları ÇİFT YÖNLÜ çalışan hidrolik ataşmanlar oldukları için ekstra hidrolik hattın ve kumandasının da çift yönlü olması şarttır. Kova, riper, kırıcı ve panter gibi ataşmanlar zorlu mermer koşullarına dayanabilmeleri için mutlaka HD yani ağır hizmet tipi seçilmelidir. Paletli ekskvatörlerde ağır hizmet tipi seçilmesi gereken diğer aksamlar arm, bom, alt takımdır. Ekskavatörün kabin ön cam korumaları, kabin tepe koruması (FOPS) mutlaka olmalıdır. Kabin ve bomun üzerinde bulunması gereken ekstra çalışma lambaları gece operasyonlarına yardımcı olacaktır.
Lastikli yükleyiciler
Lastikli yükleyiciler için mermer ocaklarının omurga makinaları desek abartmış olmayız sanırım. Ana kademeden yıkılan dev blokların kesim noktalarına çekilmesi- itilmesi, mermer pasalarının kademelerden yüklenmesi, saha temizliği, stok alanlarının hazırlanması ve düzenlenmesi, kesilmiş nakliyeye hazır blokların tırlara yüklenmesi işleri mermer ocaklarında hep lastikli yükleyiciler tarafından yapılmaktadır. 50-55 ton sınıfı (30-35 ton devrilme yükü), 30-35 ton sınıfı (20-25 ton devrilme yükü) ise en çok tercih edilen tonaj sınıflarıdır. Bu uygulamada en çok yıpranan makinalardır. Yaptıkları işlerin çokluğu ve ağırlığı göz önünde bulundurulursa, opsiyon ve ataşman yönünden en donanımlı, yapı bakımından en sağlam ve konfor yönünden en konforlu makinalar olmak zorundadırlar.
Lastikli yükleyiciler genellikle KOVA ve ÇATAL gibi mermere özel ataşmanlar kullandıkları ve bu ataşmanları birbiri arasında sık değiştirdikleri için her mermer yükleyicisinde olmaz olmaz opsiyonların başında bir ataşman braketi, quick coupler bağlantısı ve hattı gelir. Seçilecek kovanın HD yani ağır hizmet tipi bir kaya kovası olması önemlidir. Aynı şekilde çatal da (çiftli veya tekli) ağır hizmet tipi seçilmelidir. Mermer ocakları özellikle yaz aylarında oldukça tozlu alanlardır. Bu sebeple operasyonda kullanılacak lastikli yükleyicilerde standart olarak tersinir fan özelliğinin bulunması gerekir. Uygulama ve saha tabiatı gereği serttir, 25-30 ton mermer blokları eğimli yollarda taşınmak zorundadır (aşağı veya yukarı yönlü). Bu sebeple özellikle akslar ve frenler fazlası ile ısınır bu da pek tabi parçaların servis ömrünü azalttığı gibi güvensiz bir operasyona neden olabilir. Fren ve aks yağı soğutucu sistemler bu riskleri azaltacaktır. Yükleyici alınırken bu özelliği standart olarak sunan yükleyici tercih ediniz. Bir başka önemli husus bu sert saha ve uygulama koşulları için lastik seçimidir. L4 ve L5 lastik tipleri özellikle kesilmeye karşı dirençlidir, tercih edilebilir. Yurtdışında lastikli yükleyici kullanan bir çok mermer ocağı L5 lastik tercih eder. L3 lastik kullanılacak ise lastikler için koruyucu zincir kullanmak lastik ömrünü uzatır. Bu da ülkemizde sıklıkla gördüğümüz bir kullanım biçimidir. Yükleyicinin standart arka ağırlığına ek olarak sunulabilen arka ağırlıklar operasyonunuzu daha kolay ve güvenli hale getirir. Şartlarınıza göre bu opsiyondan da isteğiniz doğrultusunda faydalanabilirsiniz. Özellikle 50-55 ton sınıfı (30-35 ton devrilme yükü) makinalarda ülkemizde çok fazla JOYSTICK özellikli makina görmeye başladık. Teknolojinin nimetlerinden faydalanmamak olmaz. Operatörler için oldukça konforlu bir operasyon imkanı sunan bu özelliği de makina alırken göz önünde bulundurunuz.
Verimli, güvenli ve sağlıklı çalışmalar dilerim.